عجایب حرم امام رضا

حقایق باور نکردنی حرم امام رضا 

هر مسافری که به زیارت حرم امام رضا رفته باشد حتما معماری شگفت انگیز، آیینه کاری خیره کننده و بزرگی حرم امام هشتم تا مدت ها به خوبی در خاطراش حک می شود. حرم امام رضا یکی از بنا های مطهریست که مردم شریف ایران به داشتن آن مفتخر و رابطه روحی و قلبی با حرم حضرت دارند. از تقدس حرم امام هشتم که بگذریم، حرم آن حضرت در مشهد مقدس از تاریخ های دور مورد احترام ایرانیان بوده است. از این رو بنا و معماری مرقد، پیشینه تاریخی داشته و داستان ها و اسرار زیادی را پشت سر گذاشته است. اگر قصد سفر با تور مشهد را دارید و به دیدار حرم امام هشتم می روید با حقایق تاریخی جالب حرم نیز آشنا شوید و دانسته های خود را با همراهان و همسفران خود در مسیر به اشتراک بگذارید. با ما همراه باشید.

دانستنی های حرم امام رضا

1. حضرت در تاریخ 17 یا 21 ماه مبارک رمضان یا در تاریخ 18 جمادی‌ الاول یا 23 ذیقعده در سال 203، یا 206 یا 202 قمری امام رضا به دست مأمون در طوس در یکی از روستا های نوقان کشته و بدن مطهر حضرت در بالای سر هارون‌ الرشید دفن شد.

2. در طول سفر به مشهد جالب است بدانید که اولین سنگ مزار مطهر امام هشتم به سده ششم قمری بر می گردد. سنگی به طول 40 و عرض 30 سانتی‌ متر و به قطر 6 سانتی‌ متر از جنس مرمر ساخته شد بود. دومین سنگ مزار که هم‌ اکنون نیز بر روی مزار در سرداب قرار دارد، از جنس مرمر آهکی سفید رنگ و به ابعاد 60 در 40 سانتی‌ متر ساخته و نصب شد. سومین سنگ مزار سنگی است از معدن توران یزد به رنگ سبز چمنی به ابعاد 20/2 در 10/1 به ضخامت یک متر با وزن 3600 کیلوگرم ساخته شد و حال در طبقه همکف همزمان با نصب ضریح پنجم در سال 1379 در حرم قرار داده شد.

3. ضریح‌ های مختلفی بر روی سنگ مزار علی بن موسی‌ الرضا توسط دستور پادشاهان و حکام قرار داده شده است. اولین ضریح در سال 957 قمری در سده دهم از جنس چوب و طلا و نقره به دستور شاه‌ طهماسب صفوی ساخته شد.

4. دومین ضریح حضرت، در سال 1160 قمری از جنس فولادی مرصع به دستور شاهرخ میرزا، نوه نادرشاه افشار ساخته شد.

5. در سال 1238 قمری بر روی ضریح دوم ضریح فولادی ساده‌ای به ابعاد 3 در 4 متر و به ارتفاع 2 متر نصب شد، ضریح سوم به دستور فتحعلی شاه ساخته شد و با ورقه‌ های طلاکوب و طوق‌ های طلای جواهر نشان مزین و بر روی آن سوره قرآن به خط ثلث نوشته شد.

6. امیر عماد الدوله در سال 515  قمری حرم را مرمت کرد و در اوایل سده ششم قمری با کاشی سنجری تزئین کرد و اکنون نیز این کاشی‌ها در حرم وجود دارند. جالب است بدانید که درختی به نام درخت لور یا درخت شگون در کیش وجود دارد که قدمتی به بلندای کاشی سنجری حرم دارد.

7. محمود غزنوی عمارت بقعه امارتی که مرقد علی بن موسی‌ الرضا و هارون در آن است را پس از تخریب توسط پدرش سبکتکین غزنوی از نو ساخت.

8. مسجد بالا سر اولین بنا در سال 425 قمری که توسط ابوالحسن عراقی معروف به دبیر که از رجال و دبیران دربار غزنوی بود ساخته شده است.

9. در سده ششم خورشیدی نخستین گنبد حرم بر فراز قبه موجود به‌ فرمان سلطان سنجر سلجوقی و به کوشش وزیر او، شرف‌الدین قمی در حین تعمیر حرم ساخته شد. البته به گفته برخی از مورخان گنبد به دستور محمد خدابنده ساخته شده است. جنس گنبد ساخته شده از کاشی بود. اولین گنبد حرم همانی است که امروزه نیز از داخل حرم دیده می شود.

10. در اوایل سده هفتم قمری در دوران محمد خوارزمشاه بار دیگر دروازاره‌ های حرم با کاشی‌ های ممتاز معروف به کاشی سنجری تزئین شد و علاوه بر آن دو محراب نیز در همین زمان به حرم اضافه شد. کاشی‌ ها با تاریخ 612 قمری در حال حاضر در حرم موجود و محراب‌ ها نیز در موزه حرم وجود دارند.

11. در سال 612 قمری مغول‌ ها به طوس حمله کردند و دست به غارت و کشتار مردم زدند. مؤلف تاریخ آستان قدس رضوی از قول ابن ابی الحدید می‌نویسد با وجودی که مغول‌ ها مردم مشهد را به قتل رسانیدند، بارگاه رضوی را تخریب نکردند و احتمالا به غارت اموال و اثاثیه آن اکتفا کردند. البته نمی توان به صحت این امر اطمینان کرد چرا که برخی منابع نیز از خرابی بارگاه رضوی به دست مغول‌ ها سخن گفته‌ اند.

12. افراد مهم ایران در طول تاریخ در حرم امام رضا به خاک سپرده شده اند، از جمله افراد مهمی چون هارون‌ الرشید، شیخ طبرسی، الله‌وردی خان، شیخ بهایی، حر عاملی، شیخ حسنعلی اصفهانی، عباس میرزا نایب‌ السلطنه، حاج غلام‌ حسین تبریزی (عبد خدایی)، علامه محمد تقی جعفری، سید عبدالله شیرازی، ادیب نیشابوری، مجتبی قزوینی خراسانی، هاشم قزوینی، علی فلسفی، عباس واعظ طبسی و بسیاری از بزرگان دیگر.

13. از رواق‌ های بزرگ حرم امام رضا رواق‌ های دارالولایه، دارالحجه، دارالاجابه و دارالطلوع هستند.

14. مساحت مجموع صحن‌ های حرم، 225223 مترمربع است.

15. حرم امام هشتم دارای 9 صحن و 26 رواق است که هر صحن، شامل یک فضای باز و محصور بوده و رواق‌ ها و ایوان‌ هایی در پیرامون آن وجود دارد. 

16. صحن‌های حرم عبارتند از صحن انقلاب، صحن آزادی، صحن جمهوری اسلامی، صحن قدس، صحن مسجد گوهرشاد، صحن غدیر، صحن کوثر، صحن هدایت و صحن طلوع.

17. بزرگ‌ ترین صحن حرم امام هشتم، صحن جامع رضوی به مساحت 60188 متر مربع است که در ناحیه جنوب حرم قرار دارد.

18. سومین ضریح مرقد و رواق دارالضیافه در عهد فتحعلی شاه قاجار نصب شد. بنای صحن آزادی در سال 1233 به‌ فرمان ناصر الدین‌ شاه ساخته و ایوان غربی آن طلا کاری شد.

19. در سال 1251 قمری رواق دار السعاده در محوطه بین صحن آزادی احداث و رواق گنبد حاتم خانی و بنای مدرسه علی‌ نقی میرزا نیز در این دوره انجام شد.

20. در سال 1338 خورشیدی چهارمین ضریح به نام ضریح طلا و نقره معروف به شیر و شکر بر روی مزار قرار داده شد.

21. ضریح پنجم در بین سال‌های 1372–1379 توسط استاد محمود فرشچیان هنرمند و مینیاتوریست معروف ایرانی از فولاد و چوب گردو ساخته شد و نصب آن به مدت 55 روز به طول انجامید.

22. در سال 997 قمری یعنی دومین سال سلطنت شاه‌ عباس اول، شهر مشهد در محاصره عبدالله خان ازبک قرار گرفت. چون به‌ سوی او تیری شلیک شد، خشمگین شد و دستور به قتل‌ عام مردم مشهد داد، به‌ طوریکه در صحن حرم خون جاری شد.

23. ایوان صحن تیموری در دوره سلطان حسین بایقرا ساخته شد و توسط شاه‌ عباس اول توس یافت، سپس به‌ فرمان نادرشاه طلا کاری و نقاشی‌ های دیوار حرم تجدید و سپس گلدسته شمالی صحن انقلاب بر فراز ایوان عباسی، که توسط شاه‌ عباس اول توسعه‌ یافته بود طلا کاری شد.

24. در دوره صفوی بر عظمت و شکوه حرم اضافه شد. به امر شاه‌ طهماسب حرم بازسازی و طلا کاری شد و در سال 932 قمری خشت‌ های نفیس کاشی روی گنبد را به خشت‌ های طلا تبدیل کردند. 

25. در دوران شاه‌ طهماسب صفوی، پس از جمع‌ آوری خشت‌ های کاشی، گنبدی با روکش طلا بر فراز گنبد پیشین بنا شد. این همان گنبدی است که امروزه در نمای بیرونی وجود دارد.

26. در سال 1009 قمری که شاه‌ عباس صفوی از پایتخت آن روز یعنی اصفهان، پیاده به مشهد رفت، مدتی در مشهد ماند و دستور داد تا بار دیگر گنبد حرم توسط استاد کمال‌ الدین محمود با خشت‌ هایی از مس و روکش طلایی پوشیده شود.

27. در سال 1048 قمری و در زمان شاه سلیمان صفوی، در پی زمین‌ لرزه‌ای، گنبد حرم هم آسیب دید و شماری از خشت‌ های طلایی آن از جا کنده شد. شاه سلیمان صفوی دستور بازسازی حرم را داد و کتیبه‌ ای نیز بر آن افزود تا حکایت این رخداد را بازگو کند.

28. در سال 1330 خورشیدی روس‌ ها گنبد حرم امام را به توپ بستند و نقاطی را در بدنه گنبد به‌ اندازه کله‌ قند سوراخ کردند. هنوز هم جای تعمیر ها از درون گنبد قابل مشاهده است. در سال 1331 خورشیدی نیرالدوله والی خراسان دستور تعمیر آن را داد.

29. شاه‌ عباس دستور داد تا هر کس به زیارت حرم رفته باشد، می‌تواند عنوان «مشهدی» را مانند حاجی و کربلایی بر نام خود بیفزاید و این لقب از آن زمان رواج یافت.